Yaşanan travmalar şiddetleri dolayısıyla kimi zaman eklem yerlerinde de hasara neden olurlar. İşbu hasar sebebiyle ortaya çıkan belirtiler, çıkığa ait olabilir de olmayabilir de. Bu yazıda "Çıkık nasıl anlaşılır?" sorusunun yanıtlarına ve çıkığa dair bilinmesi gerekenlere yer verilecektir.
İçindekiler
Çıkık Nedir?
"Çıkık nasıl anlaşılır?" konusuna geçmeden evvel, sağlık kuruluşlarına yaygın olarak başvurma nedenlerinden biri olan çıkığın ne olduğunun açıklanmasında fayda vardır: Çıkık, iki ya da daha fazla sayıdaki kemiğin buluşma yerlerindeki eklemlerin yüzeylerinin birbirinden ayrılması durumudur.
Kontrolsüz düşüşler ve düşme ya da darbe alma riskinin yüksek olduğu sporlar çıkık yaşanmasının en önemli nedenleridir. Bununla birlikte bazı kişilerin eklemleri, ilgili uzva basit bir darbe dahi alınsa çıkabilir. Bunun sebebi, genetiktir. Dirsek, diz, parmak, omuz ve kalça ise çıkmanın yaşandığı eklem bölgeleri listesinde üst sıralardadır.
Her yaştan insanda görülebilen çıkıkta, kırıktaki gibi kemik bütünlüğü bozulmayabilir. Herhangi bir sebeple birbirinden ayrılan eklemlerin dışarıdan müdahale edilmediği takdirde eski konumlarına dönmeleri de mümkün olmaz. Bir diğer deyişle denilebilir ki çıkıklar, tedavi edilmediği takdirde kalıcı olurlar. Tedavi ise ancak ve ancak doğru ellerde, doğru yöntemler kullanılarak yapılmalıdır.
Çıkık Belirtileri Nelerdir?
"Çıkık nasıl anlaşılır?" sorusunun yanıtını, ortaya çıkan belirtilerin doğru okunması verir: Çarpma, düşme vb. nedenlerle eklem çıkmışsa bunun en tipik belirtisi, söz konusu bölgede, çevreye de yayılan yoğun ağrıdır.
Özellikle uzuv hareket ettirilmek istendiğinde daha da şiddetli bir hale gelen bu ağrıya, şişlik, kızarıklık ve şekil bozukluğu da eşlik eder. Eklemin ait olduğu uzuvda işlev kaybı görülmesi ise bir diğer önemli çıkık belirtisidir. Bilhassa eklemin çıktığı anın akabinde hastanın ilgili uzvunda hareket kısıtlılığı meydana gelir.
Çıkıktan Şüphelenildiğinde Ne Yapılmalıdır?
"Çıkık nasıl anlaşılır?" sorusu kadar "Çıkık anlaşıldıktan sonra ne yapmalı?" sorusu da önemlidir.
Yarattığı şikayetler sebebiyle bir eklemin çıktığı düşünülüyorsa öncelikli olarak bu eklemin askı, bandaj, kumaş parçası, eşarp vb. malzemeler kullanılarak tespit edilmesi (sabitlemesi) gerekir. Tespit etme, eklemin yerine göre değişkenlik gösterir. Önemli olan, vücudun sağlam kısımlarından destek için faydalanılarak ve hasarlı eklemin alt ve üstünde yer alan eklemleri de içerecek şekilde yapılan sargıyla uzvun hareketinin kısıtlanmasıdır.
Hareketli eklemlerde (örneğin el bileği) askı haricinde sert bir cisimden (tahta parçası vb.) yararlanılarak hareket tamamıyla engellenmelidir. Ancak sert cisim, sargı bezinin üstünde kalacak şekilde ayarlanmalıdır (önce bez, sonra sabit tutucu).
Şayet bölgede açık bir yara varsa sabitleme yapılmadan evvel öncelikli olarak bu yaranın temiz bir bez ile kapatılması da elzemdir.
Tespit etme, çıkığa yapılan ilk müdahaledir. Esas ve doğru tedavi, ortopedi alanında uzman kişilerce yapılmalıdır. Bu nedenle hasta, tespitin ardından zaman kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır zira çıkık tedavisine de kırık tedavisinde olduğu gibi zaman kaybedilmeden başlanılması, kişinin yaşayabileceği olumsuzlukların engellenmesi ve acısının dindirilmesi için gereklidir.
Dikkat!
Sabitleme yapılırken şekil bozukluğu kesinlikle düzeltilmeye çalışılmamalıdır (Eklem nasıl bulunduysa o haliyle tespit edilmeli, çıkık yerine oturtulmaya çalışılmamalıdır). Yapılacak bilinçsiz bir uygulama nedeniyle eklemde kalıcı bir hasar oluşması ve eklemin bir daha görevini yerine getirememesi muhtemeldir. Tedavi, ancak ve ancak bir sağlık profesyoneli tarafından yapılmalıdır.
Yaralı bölge, hasta sağlık kuruluşuna ulaşana değin ısı ve renk değişiklikleri açısından gözlemlenmelidir.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer unsur da eklemi çıktığı düşünülen hastaya yiyecek ya da içecek verilmemesidir.
Çıkık Nasıl Tedavi Edilir?
Hasta, çıkık şüphesiyle sağlık kuruluşuna geldikten sonra ortopedi uzmanı tarafından detaylı bir şekilde muayene edilir. İlk muayenenin ardından görüntüleme cihazlarının (MR, röntgen) yardımıyla söz konusu eklemin çıkıp çıkmadığına bakılır. Şüpheler doğrulandıktan sonra ise tedavi aşamasına geçilir.
Çıkıkların tedavisinde kullanılan yöntemler değişkenlik gösterir. Durumun ciddiyeti, çıkığın yeri, hastanın genel sağlık durumu vb. etmenler hangi tedavi yönteminin seçileceğinde etkilidir. Ortopedi uzmanı, muayenede elde ettiği bulguları ve bu koşulları gözeterek (rehabilitasyon, immobilize, azaltıcı ya da bu yöntemlerin başarı sağlayamayacağı durumlar için başvurulan cerrahi müdahale) tedavi yöntemini belirler.
Eklemler Tedavi Edildikten Sonra Yeniden Çıkar mı?
Çıkık bir eklem, uzman bir ortopedi cerrahı tarafından tedavi edildikten sonra şayet hasta hekimin önerilerine uymuş ve ilgili uzvunu zorlamamışsa on beş yirmi gün içerisinde düzelir. Bununla birlikte önceden çıkmış olan bir eklemin, (vücuttaki diğer eklemlere kıyasla) zaman içerisinde yeniden çıkma olasılığı çok daha fazladır. Bu nedenle hastaların, tedavi edilmiş olmasına karşın geçmişte çıkmış eklemlerini çarpmadan, düşmeden vb. dış etmenlerden daha özenle koruması önemlidir.
"Çıkık nasıl anlaşılır?" konusunda sormak istediğiniz sorular ve çıkık tedavisi hakkında bilgi açmak için bize ulaşabilirsiniz.
